Topkapı Sarayı
Topkapı Sarayı, Osmanlı İmparatorluğu’nun yaklaşık dört asır
boyunca siyasî, idarî ve sembolik merkezi olmuş, dünya tarihinin en önemli
saray yapılarından biridir. İstanbul’un fethinden sonra Fatih Sultan Mehmet’in
emriyle 1460’larda yapımına başlanan saray, 1478 yılında tamamlanmıştır. Bizans
dönemine ait bazı kalıntıların da bulunduğu Sarayburnu yarımadasında, Haliç,
Boğaziçi ve Marmara Denizi’ni gören stratejik bir konuma kurulmuştur. İlk adı Saray-ı Cedîd yani Yeni Saray olan yapı, 19. yüzyılda
yakınlardaki Topkapı Kasrı'ndan esinle bugünkü ismini almıştır.
Topkapı Sarayı devletin yönetildiği, bürokrasinin işlediği, eğitimin verildiği,
sanatın, edebiyatın ve dinî yaşamın iç içe geçtiği çok yönlü bir merkezdir.
Sarayda 3 binden fazla kişinin yaşadığı zamanlar olmuştur.
Topkapı Sarayı dört büyük avlu etrafında planlanmıştır. İlk
avluya Alay Meydanı denir ve burası halka açık bir alan niteliğindedir.
İkinci avlu, idare merkezi olup Divan-ı Hümâyun'un toplandığı yer, Adalet
Kulesi, saray mutfakları ve dış hizmetlilerin odaları burada yer alır. Üçüncü
avlu, Enderun olarak bilinir ve yalnızca padişahın izniyle girilebilen özel bir
alandır. Bu bölümde padişahın Has Odası, kütüphane, Enderun mektebi ve Kutsal
Emanetler Dairesi yer alır. Dördüncü avlu ise daha çok köşklerin, teras
bahçelerinin ve dinlenme alanlarının bulunduğu sarayın en özel ve sessiz
bölgesidir.
Sarayın en gizemli ve dikkat çekici bölümü Harem'dir.
Padişahın ailesi ve cariyeleri burada yaşar, iç düzen Valide Sultan tarafından
yönetilirdi. Harem sadece özel yaşamı barındırmaz; aynı zamanda kadınların
eğitildiği, yetiştirildiği ve etkili roller üstlendiği bir idarî alandır.
Topkapı Sarayı aynı zamanda Osmanlı’nın sanat ve estetik
anlayışını da gözler önüne serer. Çin porselenlerinden minyatürlere, ciltli el
yazmalarından kıymetli mücevherlere kadar sayısız eser burada korunmuştur. En
nadide parçalar arasında Kaşıkçı Elması, Topkapı Hançeri, padişah kaftanları,
kutsal emanetler ve Fatih Sultan Mehmet’in portresi yer alır.
1924 yılında Türkiye Cumhuriyeti tarafından müzeye
dönüştürülen Topkapı Sarayı, günümüzde hem yerli hem yabancı ziyaretçilerin
büyük ilgisini çeker. UNESCO tarafından İstanbul’un Tarihî Alanları kapsamında Dünya Kültür Mirası listesine dahil edilen saray, yalnızca bir
tarihî yapı değil, aynı zamanda bir medeniyetin hafızasıdır.
