Bhāsa’nın Dramlarında İnsanlık Hâli: Fakirlikten Trajediye

Bhāsa’nın Dramlarında İnsanlık Hâli: Fakirlikten Trajediye

Hint edebiyatının en eski ve en önemli oyun yazarlarından biri olarak kabul edilen Bhāsa, MS 1-3. yüzyıllar arasında yaşamış ve Sanskrit tiyatrosunun kurucu isimlerinden biri sayılmıştır. 1909 yılında ortaya çıkarılan elyazmaları sayesinde ona ait olduğu düşünülen on üç dram günümüze ulaşmıştır. Bu eserler, Hindistan’da ve dünya tiyatrosu tarihinde dikkate değer bir yere sahiptir.

Bhāsa’nın oyunları, geleneksel Sanskrit tiyatrosunun kalıplarına bütünüyle bağlı değildir. Açılış bölümlerinde klasik biçimde "Nandi" duası yerine "Sthāpanā" adı verilen farklı bir giriş kullanır. Ayrıca eserlerinde yazar adını anmaz, olay örgüsünü sadeleştirir ve dramatik yoğunluğu ön plana çıkarır. Bu bakımdan Bhāsa, Sanskrit dramının hem öncüsü hem de sınırlarını zorlayan bir yenilikçisi olarak görülebilir.

Daridraçārudattam (Fakir Çarudatta), yarım kalmış bir oyun olmasına rağmen Bhāsa’nın edebi gücünü yansıtır. Konu, zenginliğini kaybederek yoksulluğa düşmüş ama erdeminden ödün vermeyen Çarudatta etrafında gelişir. Yanlış anlamalar, hırsızlık, dostluk ve aşk bu dramatik örgüyü şekillendirir. Fakirlik toplumsal ilişkilerin çözülmesi ve kişinin onurunun sınanması olarak sunulur. Arkadaşların uzaklaşması, akrabaların suskunluğu ve erdemin alaya alınması, Bhāsa’nın toplumsal çözülmeye dair gözlemlerini açık biçimde ortaya koyar.

Ūrubhaṅgam (Kırık Kalça) ise tek perdelik bir trajedi olarak Mahābhārata destanından alınmıştır. Oyunda, Bhīma tarafından yenilen ve kalçası kırılan Duryodhana’nın son anları sahnelenir. Askerlerin savaş alanını betimlemesi, ardından ailenin; özellikle babası Dhṛtarāṣṭra, annesi Gāndhārī ve oğlu Durcaya’nın sahneye gelişi, tragedyanın merkezini oluşturur. Duryodhana, ailesiyle vedalaşır, krallığını oğluna bırakır ve ölür. Bu oyun, kahramanlık mitinin ardında yatan kırılganlığı ve savaşın insana bıraktığı derin yıkımı sahneye taşır.

Her iki eser birlikte okunduğunda Bhāsa’nın insana bakışındaki bütünlük daha iyi anlaşılır. Fakirliğin getirdiği toplumsal yalnızlık ile savaşın yol açtığı trajik yenilgi, aynı insanlık deneyiminin iki farklı yüzü olarak birleşir. Bhāsa’nın tiyatrosu, maddi kayıpların ve bedensel yıkımların ötesinde, insanın onurunu, erdemini ve kaderle mücadelesini işler. Bu yönüyle eserler, hem Sanskrit edebiyatının temel taşları arasında yer alır hem de evrensel bir edebi değer taşır.

"Zenginliğinizin bozulması şu andaki fakirliğinize bir cazibe verir. Tıpkı gece yarısının karanlığında parlaklığını kaybetmiş ayın cazibesi gibi."

"Acı bir dönemden sonra gelen mutluluk tıpkı karanlıkta bir lambanın ışığı gibi hayranlık uyandırır ama refahtan sonra yoksulluğa düşen kişi bunu tüm benliğinde yaşar ama bu yine de ölümden iyidir."

"Eğer bir insan fakir olursa, onun akrabaları onun sözlerine değer vermezler, onun yüce gönüllüğü komik olur. Erdemli ayın güzelliği soluktur. Düşmanlar hariç, arkadaşlar uzaklaşır, belalar çoğalır, başkalarının yaptığı kötü işler başına dert olur."

"Bilirsiniz hanımefendi, kaza geçirenler, sinirleri bozulmuş ya da kolaylıkla kızdırılan kişiler suç işleyebilirler."

"Ödül bekleyen bir adam felaketten başka bir şey kazanamaz. Bu felaket kendisinin ya da düşmanlarının düşmesine neden olabilir."