Masalın Kararması: Steinbeck’in İnci’sinde Kaybolan Masumiyet

John Steinbeck’in 1947’de yayımlanan İnci adlı kısa romanı, görünüşte sade bir halk masalıdır; fakat bu sadeliğin ardında insan doğasının karanlık yönlerini, kolonyal düzenin sömürücü yapısını ve umutla hırs arasındaki ince çizgiyi sorgulayan güçlü bir alegori yatar. Steinbeck, Meksika kıyısındaki yoksul bir balıkçı ailesinin hikâyesi üzerinden, insanlığın kadim bir meselesini; değerin bedelini ve bedelin değerini okuruna sorar.

Romanın merkezinde Kino adlı karakter vardır. Kino denizden geçimini sağlayan, karısı Juana ve bebekleri Coyotito ile birlikte sade bir kulübede yaşayan bir balıkçıdır. Kino’nun dünyası, yoksulluğun çıplak gerçekliğiyle çevrilidir; doktor parayı gerekçe göstererek çocuğunu tedavi etmeyi reddeder, tüccarlar onun emeğini sürekli değersizleştirir, kasabanın sömürgeci düzeni yerlileri ikinci sınıf insan sayar. Bu bağlamda Kino, tarih boyunca hor görülen, sömürülen ve sessizleştirilen yoksul halkın bir sembolüdür.

Hikâyeyi harekete geçiren şey ise şans ya da kaderin bir ironik durumudur. Kino, olağanüstü büyüklükte ve kusursuz bir inci bulur. Bu inci ilk bakışta ailenin kurtuluşunun anahtarıdır. Kino’nun gözünde çocuğunun tedavisi, Juana ile resmi evliliğini gerçekleştirecek imkân, kendisi için bir tüfek ve en önemlisi de oğlunun alacağı eğitim bu inciyle mümkün olacaktır. İnci, yoksulluğun zincirini kıracak bir anahtar gibi parlar ellerinde. Ancak Steinbeck burada kritik bir durum yaratır: İnci, sadece umutların ve felaketlerin kaynağıdır. Onun parıltısı, çevredeki herkesin içinde gizli kalmış hırsı uyandırır; komşular kıskançlıkla bakar, tüccarlar onları aldatmak için tuzak kurar, doktor birdenbire ilgi göstermeye başlar. İnci toplumsal yozlaşmanın simgesine dönüşür.

Juana, bu değişimi en başından hisseden tek kişidir. Onun sezgisi, inciyi bir lanet olarak görmesine neden olur, defalarca ondan kurtulmak ister. Juana, romanın içindeki bilge ve dengeli sestir; doğaya kulak vermiş, hayatın hassasiyetini kavramış bir figürdür. Fakat Kino, inciyi onurunun ve geleceğinin garantisi saydıkça Juana’nın uyarılarını reddeder. Bu noktada Steinbeck, eril onurla dişil sezgi arasındaki kadim gerilimi sahneye taşır. Kino’nun inadı, Juana’nın bilgelik çağrısını bastırır.

Olaylar ilerledikçe inci, aileyi yavaş yavaş bir kuşatma altına alır. Geceleri evlerine saldırılar olur, Kino yaralanır, teknesi parçalanır, kulübeleri yakılır. Bu saldırılar, toplumun tümüne yayılmış kıskançlığın ve açgözlülüğün tezahürleridir. Kino ve Juana çareyi kaçmakta bulur, ancak peşlerine düşen silahlı adamlar onları dağlara sürükler. Burada roman, masalsı havasından çıkıp bir tragedyanın sert tonuna bürünür.

Trajedinin doruk noktası, Coyotito’nun ölümüyle yaşanır. Bebeğin ölümü, romanın en sarsıcı ânıdır, çünkü inci uğruna kurulan bütün hayaller, tedavi, eğitim, gelecek bir anda karanlık bir boşluğa düşer. Coyotito’nun masumiyeti, roman boyunca insanın umutlarının ve yarının simgesidir; onun ölümüyle birlikte inci artık lanetin kendisi olur.

Romanın finalinde Kino ve Juana, kasabaya geri döner. Ellerinde hâlâ inci vardır ama artık bu inci hiçbir kurtuluş vaat etmez; yalnızca acıyı, kaybı taşır. Kino, inciyi alıp denize fırlatır. Bu hareket, bir tür arınma ritüelidir; hırsı, yıkımı ve trajediyi doğduğu yere, denizin karanlık derinliklerine iade etmektir. Böylece hikâye, başladığı masalsı sadeliğe geri döner; fakat okur artık aynı noktada değildir. Çünkü Steinbeck’in masalı, insana masumiyetin kaybıyla ilgili evrensel bir ders bırakır; Umutla hırs arasındaki çizgi, çoğu zaman yalnızca bir akrep zehri kadar ince ve ölümcüldür.

İnci, toplumsal düzenin eleştirisi ve bir insanlık alegorisidir. Kino, insanın onur ve gelecek arayışını temsil eder; Juana, bilgelik ve sağduyunun sesidir; Coyotito, masumiyetin ve geleceğin simgesidir; doktor ve tüccarlar ise sömürgeci açgözlülüğün yüzüdür. İnci’nin kendisi ise tüm bu karakterleri sınayan, insan doğasının parıltılı ama ölümcül şekilde yansıtan bir nesnedir.

Steinbeck’in dili sadedir, tekrarlayan imgeler, şarkılar ve doğa betimlemeleri romanı bir halk masalına yaklaştırır. Fakat bu masal, mutlu sonla bitmez; trajediyle biter. Steinbeck’in vermek istediği ders, basit ama evrenseldir.